Kontakt z duszami na świecie - u jednych znicze, u innych wódka na grobie

Zmarli przodkowie w każdej kulturze mają szczególne znaczenie. Na całym świecie wspomina się zmarłych, ale w zależności od kultury i religii danego regionu, różnią się obrządki i czas, w którym odbywa się święto.

Wszystkich Świętych

Polacy właśnie rozpoczynają obchodzenie jednego z większych świąt naszej kultury, a nie do końca wiedzą, czym jest dzień Wszystkich Świętych, a czym Zaduszki, nazywając dzień wolny od pracy, który w tym roku przypada w niedzielę - „Dniem Zmarłych”. Oczywiście obrządki są w pewien sposób powiązane ze zmarłymi duszami, jednak 1. i 2. listopada różnią się od siebie.

Wszystkich Świętych obchodzi się 1. listopada. To dzień, który w tradycji katolickiej niesie cześć duszom zmarłych chrześcijan, którzy dostąpili zbawienia.

W pierwszych wiekach chrześcijaństwa w Europie. Cześć świętym oddawano w okresie Wielkanocnym. W wielu kulturach kwiecień i maj nadal są czasem wspierania dusz zmarłych lub czci zbawionych. Pierwszy dzień listopada w Rzymie został zaczerpnięty prawdopodobnie z dawnego zwyczaju Anglosasów i Franków. W Anglii i państwie Franków 1. listopada obchodzona była uroczystość o nazwie „sollemnitas sanctissima” (łac. uroczystość najświętszych”. Celtowie i Germanie także jesienią obchodzili uroczystości ku czci zmarłych zwane Samhain.

Wszystkich Świętych zawsze był dniem wolnym od pracy - nawet w okresie PRL-u. To był właśnie moment, w którym doszło do zatarcia świadomości celebrowania święta. Władze ludowe starały się, by dzień ten był świecki i propagowano nazwę Dzień Zmarłych, Dzień Zmarłych i Poległych lub Święto Zmarłych.

Zaduszki

Zaduszki obchodzone są 2. listopada. To właśnie dzień, w którym wspomina się zmarłych i odbywa modlitwy stawiennicze, które mają pomóc duszom, które znajdują się w czyśćcu.

Kiedyś w całej Polsce wierzono, że w listopadowe święto, zwolnione z czyśćca dusze wracają na ziemię. Błąkają się po drogach, cmentarzach i przychodzą do swoich, dawnych rodzinnych domów. Wołają o pomoc, modlitwę, ofiarę. W nocy 1- 2 listopada, po zapadnięciu zmroku dusze zmarłych, pokazują żywym, że są obecne np.: stukaniem, skrzypieniem podłóg, kołysaniem się furtek czy drzwi wejściowych, szumem wiatru w kominie, iskrami sypiącymi się nad paleniskiem.

Obchody Zaduszek na Pomorzu wiązały się nie tylko z modlitwą. Zwyczaje nakazywały również zaniechania wszelkich prac w gospodarstwie, by nie zranić błąkających się dusz. Zakazane było szycie, rąbanie drewna, a nawet malowanie izby, by nie zakleić jakiejś szczeliny, w której mogła znajdować się dusza, co spowodowałoby jej uwięzieniem.

W tradycji polskiej ważnym elementem było ugoszczenie przybyszów ze świata duchowego. Zwyczaj był praktykowany we wszystkich regionach. Przygotowywano dla dusz żałobne potrawy.

Dziady

Ten zwyczaj jest jeszcze przedchrześcijańskim. Był to zwyczaj nawiązywania kontaktu z duszami zmarłych przodków, czyli dziadów. W tradycji Słowian i Bałtów, Dziady obchodzone były kilka razy w roku. Najważniejszymi obchodami były majowe i jesienne. Istotą było wkupienie się w łaski dusz, które miały czuwać nad płodnością i urodzajem. Przygotowywano uczty dla dusz, które chcą się posilić i odpocząć. Istotną rolę w tym dniu pełnili także wędrowni żebracy, których nie przez przypadek nazywano również dziadami, wierzono bowiem, iż są oni swojego rodzaju medium, które utrzymuje łączność z zaświatami. Proszono ich w zamian z poczęstunek i dary o modlitwę za dusze zmarłych krewnych.

Zwyczaje Dziadów również mówią o tym, by nie wykonywać prac w gospodarstwie, gdyż te mogą sprawić, że zbłąkane dusze się zranią.

Dzień zmarłych na świecie

Ostatnio dość mocno z butami do Europy wtargnęło amerykańskie święto Halloween, którego najbardziej rozpoznawalnym symbolem jest Jack-o’-lantern, czyli latarni wydrążonej z dyni. Ten zwyczaj, podobnie, jak samo święto wywodzi się z irlandzkiej legendy o mężczyźnie imieniem Jack, który chciał przechytrzyć samego diabła, a w efekcie po dziś dzień, krąży po ziemi z latarnią i czeka na sąd ostateczny. Dawniej latarnie robiono z rzepy i brukwi, a dynia w zwyczaju pojawiła się dopiero po skolonizowaniu Ameryki. Święto obchodzi się w nocy z 31. października na 1. listopada.

W Meksyku 1. listopada obchodzone jest Día de Muertos, czyli Dzień Zmarłych. Właściwie dzień wcześniej, czyli 31 października, wspomina się dusze zmarłych dzieci „aniołków”, a pierwszego dnia listopada dusze zmarłych dorosłych. Meksykańskie święto znane jest dobrze na całym świecie ze względu na gadżety - czaszeczki. Można nawet skosztować wypieków w kształcie czaszki, czy nawet całego kościotrupa. Święto jest obchodzone przez kilka dni i warto dodać, że przy grobach i w całych miastach i wsiach robi się pomarańczowo od aksamitek, które są nieodłączną częścią przystrajania grobów. Podobnie, jak przy dziadach, zmarłym pozostawia się jedzenie, a na grobach dzieci kładzie zabawki i ubrania.

Na Białorusi obchodzi się Radunicę i jest to święto wiosenne. To okazja do posprzątania i udekorowania grobów, ale także biesiadowania ze zmarłymi. Dawniej na groby przynoszono białe obrusy, jedzono i pito wódkę, polewając groby. Ten zwyczaj w wielu regionach Białorusi dalej jest obecny.

Wśród Cyganów istnieje mocna wiara w dusze, które mogą być złośliwe, więc o zmarłym nie mówi się źle. Pijąc wódkę, niezależnie od okazji, wylewa się pierwsze krople na ziemię mówiąc - „Lekka ziemia zmarłym”. Jeśli w trakcie biesiady wspomni się osobę zmarłą, należy, ulewając wódkę. W Dniu Zmarłych i w dniu Wszystkich Świętych, Cyganie gromadzą się przy grobach zmarłych krewniaków. Przynoszą zmarłym papierosy, które kładą na mogile i piją wódkę na znak pamięci. Nieraz grają zmarłemu jego ulubiona melodię.